Shkruan:
Xhafer Shatri
Ishte e para herë, pas kryerjes së ushtrisë, që Rexhep Sadri Shatri merrte me tren një udhë aq të gjatë. Shkonte në punë të përkohshme në Gjermani.
Gjashtë muaj më parë i kishte dorëzuar letrat në birov dhe, më vonë, kishte ndjekur një kurs të shkurtë zdrukthtarie. Pastaj kishte nxjerre pasaporrin dhe ishte bërë gati për udhë. Në koferin e ushtrisë ia kishin vënë një pulë të pjekur, disa gurabi, një peshqir, një sapun, një palë nëntesha, ndërsa fare në fund ai kishte futur vetë fyellin që e kishte gëdhendur me maje të briskut.
Atë ditë u zgjua pa zbardhë dita. Shkoi në pozllam dhe i lëmoi butësisht gati të gjitha delet me radhë. Më se shumti ndejti pranë vërganit, që kishin nisur t’i sillen brirët rrotull. Ia ledhatoi fytyrën me të dy duart dhe u nda duke i thënë: ti do të më mungosh shumë, shumë… Te çupria i preku lehtas kumbonët dhe u largua. Kërroçen, që e linte zakonisht pas derës së pozllamit, e mori dhe e fshehu mbi trarët e dyrve të oborrit. Ndarja me familjen qe e rëndë. Më se vështiri i erdhi kur u nda nga djali i vogël, që ende s’kishte 3 vjet.
Gjer në Budisalc, te Stacioni i Trenit, e çoi i vëllai i vogël me qerrekuajsh. Në Fushë- Kosovë e ndërroi trenin dhe u nis për Beograd. Orët e gjata të udhëtimit i kaloi duke ndezur cigare pas cigarje. Në Vinkovc, treni pati një vonesë prej 175 minutash, dhe u nis prapë. Në kupe kishte përballë njëfarë gexhe nga Pozharevci që ia çonte shlivovicë gëllenjkë pas gëllenjke. I vinte era qenef. Dikur e mori gjumi. Një gjumë me ndërprerje të shpeshta.
Kur mbërrijti ishte si i përhumbur. Zbriti ngadal dhe i ndoqi pas bashkudhtarët e tjerë. Bënte ftohtë dhe errët. Përballë në një ndertesë me drita pa të shkruar: Bahnhof. Ende bënte natë… i ishin mpirë këmbët dhe truri.
Punës ia filloi si punëtor krahu në një autostradë që ndërtohej rishtas. Në fillim i erdhi vështirë, por me kohën e mësua. Çohej herët në mëngjes, merrte autobusin, shkonte në punë, hante drekë, punonte prapë dhe kthehej në haim. Pa ndonjë ndryshim të madh. Herë pas here, të dielave shkonte te Bahnhofi se mos po sheh ndonjë të njohur. Me kohën mësoi se ku ndodheshin ata që njihte dhe për çdo javë shkonin te njëri-tjetri. Dikur gjeti punë edhe të dielave. Punonte pa da, err e terr, dhe ditët kalonin. Kursente çdo qindarkë. Fillimisht ushqehej vetëm me djathë e kos, ndërsa më vonë u mësua të ziejë pasul e supë. Nganjëherë shkonte në Tregun e Plaçkave, blente tesha e këpucë të vjetëruara, që mund të barteshin prapë… Rrokulliseshin muajt.
Pas një viti u kthye në shtëpi për pushime. Familja e vërejtën se ishte më i zbehtë dhe nervoz. Arriti ta zotërojë përmallimin kur takoi fëmijët, gruan, Nënën, vëllezërit, nipërit e mbesat. Qe të nesërmen herët, siç kishte bërë gjithmonë, hyri në vathë dhe i vështroi gjatë delet që flenin akoma, fshiu lamën, vizitoi tokën rreth e rreth dhe u kthye në shtëpi.
Pas tri javësh u kthye prapë në Munich. Rrokulliseshin vitet. Në Kërshëndellat e vitit 1975, për herë të parë e thirrën në UDB-ë. S’kemi kurgjë vetëm patëm dëshirë ta shohim se si është, i kishin çuar fjalë përmes korrierit të fshatit.
Të nesermen shkoi në UDB-në e Pejës. Pasi e lanë të priste nja dy orë te dera, e çuan në katin e tretë. Në fund të zyrës së gjatë ishte ulur Sherif Bala, një i njohur me të cilin kishte qenë në shkollën fillore.
Hajde, mirëserdhe, Rexhep!
Mirë se më sollët…
Pasi u rrokullisen disa kujtime të djalërisë dhe s’jemi parë kaherat, udbashi përballë iu drejtua me pyetje krejt të pafajshme: ku po punon, çka po punon, me kë po punon, ku po e kalon kohën e lirë (s’ka kohë të lirë për mua, sepse me këta krahë po i mbaj 30 anëtarë të familjes…). Dhe pastaj pyetje më konkrete: a e njeh filanin e fistekun, a të ka rënë dorë ndonjë libër apo gazetë (s’jam as i librave as i gazetave…), ruaju se uji fle po hasmi s’fle (po unë nuk kam hasëm…). Kemi neeeee!
E njihte mirë Sherif Balen dhe e dinte se është yndyra e horrit.
Doli nga udba sikur të kishte vaditur tërë natën.
Aty e tutje të gjitha pushimet e tij do të ktheheshin edhe në krehje informative, por që krahëri nuk shkonte nëpër flok, por nëpër tru.
Fëmijët rriteshin, ai ndiente nevojën e tyre dhe ata të tijën. Mërgimi filloi t’ia kërrus ngadalë por sigurt trupin e tij të drejtë. Fytyra i qe zbehur edhe më, ndërsa rrudhat kishin zënë vënd sikur t’i kishte gëdhend dikush me daltë. Fyellin më nuk e nxjerrte nga dollapi.
Në pranverë të vitit ’81 erdhi në shtëpi. Vëllau i madh, duke gjëmuar nga dhimbja, i tregoi se ia kanë arrestuar djalin e dytë… ka marrë pjesë në demonstrata.
Nuk është dashur ta lejoni…
Nuk kam mundur ta ndalë as timin, tha i veillai.
Iu djers tepja e kresë. Pas dy ditësh e thirren në Pejë. E njëjta zyrë, por edhe dy njerëz më shumë dhe në vend, s’jemi parë kaherat, e pritën me pse po e merrni popullin në qafë!
Nuk po ju marr vesh.
Ku e ke djalin.
Po ai është fëmijë… Jo, jo fëmija nuk ia rrëmihin themelin drzhavës… A do m’e pa a është fëmijë apo jo? Afrojeni te dritarja. Poshtë, në një oborr të vogël, të rrethuar me mure të larta e të përhimta, dalloi djalin e tij. Ia kishin hequr flokët në zero…
Shko dhe eja nesër!
Disa herë: Shko e eja. Sillna pasaportën…, ta japim s’ta japim…
Pas një viti e vizitoi të birin për herë të parë në burgun e Koprit. Kur e pa i biri iu dridhen leqet e këmbëve: tash do të filloi të më flasë pse nuk e kam këqyrë shtëpinë, pse jam futur llugave… Këtij takimi i frikësohej më së shumti. I vinte keq për Babën. Asgjë nga kjo:
Si je, a po mërzitesh, mos u mërzit se burgu për burra ashtë. Mos u mërzit se bahet mirë…
Edhe Babën e paska përfshirë vala e ngjarjeve, mendoi i biri.
Në dimër të vitit ’85 u kthye në shtëpi, sepse djali i madh, Hakiu kthehej për pushim nga ushtria.
Posa e takoi djalin e pa se ai nuk vinte nga ushtria por drejt nga ferri. Ishte l lodhur, i zbehtë dhe krejt i përhumbur. Po më duket se e paske punën keq, o bir.
Bëhet mirë, Babë. Nuk e zgjatën asnjëri më shumë.
Pas dy muajsh, gjersa bëhej gati të niset për në shtëpi, sepse lirohej i biri nga ushtria, e thirri i vëllai i vogël në telefon dhe me një zë që nuk mund të fshehte dhimbjen i tha: eja menjëherë se Nana është shumë e sëmurë.
I vëllai i vogël kishte dalur ta presë para se të arrinte në shtëpi. Me një dhimbje të pafund ia dha lajmin e zi: bëhu burrë i fortë se na ka lënë Hakiu.
E dinte se kishte ndodhur diçka shumë e rëndë, por nuk mund ta merrte me mend të mbetej pa djalin e madh, sepse Ai ishte Shpresa, Malli, Dhimbja e tij.
Kur shkoi te shtëpia, i gjithë oborri gëlonte prej njerëzve. Arkivolin e kishin vënë në mes të sallonit. Përreth e gjithë familja. Arkivoli ishte i mbyllur hermetikisht. Vetëm te fytyra i kishin lënë një xham, prej nga shihej fytyra e lodhur dhe e mavijosur e të birit. Në vend të fytyrës ledhatoi xhamin…
Pa marrë dhe pa kthyer ngushëllimet e të pranishmëve, i thanë se po e thërrasin te dera.
Doli, aty kishte qenë një qatip i komunës, i cili i tha se po e thërrasin gjer në Komunë. Shkoi me të vëllanë. Në një zyrë disa funksionarë të UDB-së së Pejës dhe 2 ushtarakë.
E ngushëlluan ftohtë.
Nuk ua ktheu.
Të kemi thirrë për varrimin. Nuk duam të kemi probleme. Çfarë problemesh?
Probleme!
Nuk po ju marr vesh.
Aradha e nderit nuk mund të marrë pjesë në varrimin e djalit, sepse ai ka bërë vetëvrasje.
A ndodh shpesh te ju që ushtarët të bëjnë vetëvrasje ditën që lëshohen prej ushtrie?
Nuk duam pjesëmarrës në varrim!
Unë njerëzit që më vijnë për ngushëllime nuk mund dhe nuk dua t’i ndjek. Dhe doli.
Në varrim kishte shumë, shumë njerëz. U përmbajt dhe nuk derdhi asnjë lot. Pas varrimit, i mori dy nipat e vegjël, që posa kishin mbetur jetimë. I mbajti gjatë në prehër. Vetëm atëherë i zbrazi në heshtje lotët.
Pas dy javësh u kthye në Gjermani. Nuk i hahej, nuk i punohej, nuk i jetohej. Vinte më shpesh në shtëpi, por dhimbjen e përballonte ditë e më pak. Një ditë i lindi ideja ta lërë përgjithnjë Gjermaninë, të kthehet në shtëpi, ta blejë një tufë me dele dhe ta ndajë dhimbjen me to dhe me malet.
Në njërën prej ditëve, kur veç kthimit nuk gjente rrugë tjetër, e mbërtheu dhe e rrëzoi një ngulfatje e pabesë…
Në mbrëmje, kur u kthyen shokët e tij e gjetën në dyshemenë e kuzhinës së përbashkët.
Kishte kohë që kishte dhënë shpirt.
Atë ditë, atje larg, Bjeshkët e Nemuna, në shenjë dhembjeje e nderimi për Bariun e Kosovës, e ulën Flamurin në gjysmështizë, ndersa zogjtë e ndalën këngën dhe delet blegërimën.
Vetem qyqja, mbi Shkambin e Keq, ia thoshte këngës së përvajshme.
Ishte vajtimi i Bjeshkëve për Rexhep Sadrinë.
Shkrimi është botuar në Revistën Pasqyra me datën 12 korrik 1999. Në rast kopjimi duhet të shënohet burimi dhe të mos ndryshohet përmbajtja e tij.
Be the first to comment